АИТВ және ЖИТС дегеніміз не?

АИТВ және ЖИТС дегеніміз не?

АИТВ-бұл адам ағзасының жасушаларына енетін және оны әртүрлі инфекциялардан қорғайтын иммундық жүйені әлсірететін адамның иммун тапшылығы вирусы.

АИТВ-инфекциясы-адамның иммун тапшылығы вирусын (АИТВ) жұқтыру нәтижесінде пайда болатын ауру.

Уақыт өте келе иммундық жүйе әлсірейді, ол кез-келген, тіпті зиянсыз микроорганизмдерге қарсы тұру қабілетін жоғалтады және адам, соның ішінде туберкулез, токсоплазмоз, пневмоцистік пневмония, герпесвирус инфекциясы, қатерлі ісіктер сияқты көптеген ауруларға осал болады.

Жүре пайда болған иммун тапшылығы синдромы (ЖИТС) - толығымен таусылған иммундық жүйе адам ағзасын кезектесетін және бір-біріне қабаттасатын ауыр аурулардан қорғай алмайтын АИТВ-инфекциясының дамуының соңғы сатысы. Бұл кезеңде дененің әртүрлі мүшелері мен жүйелерінің қайтымсыз және өмірге сәйкес келмейтін зақымдануы орын алады.

ЖИТС ауруының себебі-АИТВ-инфекциясы. АИТВ-инфекциясының кейбір аспектілері әлі толық түсінілмегенімен: мысалы, вирус иммундық жүйені қалай бұзады және неге АИТВ-мен ауыратын кейбір адамдар ұзақ уақыт бойы сау болып қалады, алайда АИТВ адамзат тарихындағы ең терең зерттелген вирустардың бірі болып табылады.

Адамның иммундық жүйесі дегеніміз не және ол не үшін қажет?

Иммундық жүйенің не екенін елестету үшін біз иммунологияға егжей-тегжейлі кіріп, денемізде болатын барлық химиялық процестерді сипаттамаймыз, тек осы жүйенің функционалды жағын қарастырамыз.

Жалпы, иммундық жүйе біздің ағзамыздағы өте маңызды үш процеске жауап береді:

• Біздің ағзамыздың әртүрлі мүшелерінің пайдаланылған, қартайған жасушаларын ауыстыру;
• Ағзаны әртүрлі инфекциялардың - вирустардың, бактериялардың, грибоктардың енуінен қорғау;
• Дененің инфекциялармен және басқа да жағымсыз әсерлермен (радиация, улармен улану, механикалық зақымданулар және т.б.) зақымдалған бөліктерін "жөндеу", атап айтқанда: терідегі және шырышты қабаттардағы жараларды емдеу, вирустар мен грибоктардан зақымдалған бауыр жасушаларын қалпына келтіру және т. б.

Иммундық жүйенің барлық процестерін және олармен бірге және бүкіл иммундық жүйені олардың функциялары негізінде 4 үлкен блокқа бөлуге болады:

1. Шолғыншы блогы: шолғыншы блогының жасушалары, шекарашылар немесе кеденшілер сияқты, зиянды, бөтен ештеңе денеге енбейтініне көз жеткізеді. Олар денеге пайдалы нәрсені ғана біледі. Сонымен, егер денеге пайдалы санатқа жатпайтын нәрсе енсе, олар оны бірден жоюға тырысады, немесе егер олар сәтсіз болса, дабыл қағып, 2-ші блокты жұмысқа қосады.

2. Ақпаратты сәйкестендіру және сақтау блогы: 2-ші блок жасушалары өз кезегінде еніп кеткен инфекцияны зерттеуді бастайды. Олар оны ата-анасынан немесе осы адамның өмір сүру процесінде гендік жадпен алынған инфекциялармен салыстырады. Егер инфекцияны бұрыннан таныс нәрсемен анықтау мүмкін болмаса, онда ол зерттеліп, ол туралы ақпарат жаңа инфекция туралы ақпарат ретінде есте сақталады. Бұл инфекция деген не және ол не (оның құрамына қандай ақуыздар кіреді) туралы барлық мәліметтерді жинап, 2-блок бұл ақпаратты 3-блокқа жібереді.

3. Инфекцияны іздеу және жоюды белсендіру блогы: 3 - Блок-иммундық жүйенің маңызды блогы. Оның жасушалары инфекция туралы ақпарат алып, оның негізінде арнайы іздеу ақуыздарын-Маяк антиденелерін шығара бастайды. Антиденелер ағзаға енген белгілі бір инфекцияны іздеуге бейімделген, яғни олар өте ерекше. Әрбір инфекциямен күресу үшін басқалардан ерекшеленетін арнайы антиденелер шығарылады. Вирусты тапқаннан кейін антидене оның бетіне жабысып, 4-блоктың жасушаларына "бөтен" табылғанын және ол сол жерде және сол жерде орналасқанын сигнал бере бастайды. Дәл 3-блокта АИТВ-ны көбейту үшін пайдаланатын CD4+ жасушалары орналасқан. Тиісінше, ағзада инфекция неғұрлым көп болса, оларды белгілеу үшін антиденелер соғұрлым көп қажет болады; антиденелер неғұрлым көп қажет болса, оларды шығару үшін CD4+ жасушалары соғұрлым көп болады. Бірақ! Бұл жасушалар неғұрлым көп болса, вирустың мақсаттары соғұрлым көп болады. Демек, вирус қанда болған кезде оған қажет CD4+ жасушасымен соқтығысып, шекарашы жасушаны кездестірудің орнына оны жұқтыруы мүмкін.

4. Жою блогы: антиденелер сигналдарына назар аудара отырып, жоятын блок жасушалары (олар жоятын жасушалар деп аталады) инфекцияны тауып, оны жояды.

АИТВ жұқтырған кезде не болады?

Вирус бетінде СД-4 молекуласы бар жасушамен кездеседі. Гликопротеинді "саңырауқұлақтар" осы молекулаларға мықтап жабысып, негізгі жасушаны "ашады". Дәлірек айтқанда, вирустың қабығы мен жасушалары біріктіріліп, вирустың генетикалық материалы жасушаға енеді. Осындай біріктіруден кейін хост жасушасы вирустың ДНҚ-ны "туған" деп қабылдап, бұйрық бере бастайды және жасуша бағынуға мәжбүр болады. Бұл процесс әдетте инфекциядан кейін 12 сағат ішінде жүреді. Бұл кезеңде вирустың алдын алуға болады. Бұл әсер антиретровирустық препараттарға әсер етеді.

Егер сіз емдеуді бастамасаңыз, онда иммундық жүйенің жасушаларының толық сарқылуы біртіндеп басталады. Вирустың прогрессивті көбеюі дененің барлық қорғаныс механизмдерінің өліміне әкеледі. Иммундық жүйенің жасушаларының өлімінен басқа көптеген жүйке жасушалары өледі. Иммундық жүйенің қорғаныс рөлінің күрт төмендеуі көптеген паразиттердің көбеюіне ғана емес, сонымен қатар қатерлі ісіктердің дамуына әкеледі (Капош саркома, қатерлі лимфома және т.б.).

АИТВ инфекциясының белгілері мен кезеңдері

АИТВ-инфекциясы - ұзақ уақытқа созылатын ауруларға жатады. АИТВ-ны жұқтырудан ЖИТС-тың толық клиникалық көрінісінің көрінісіне дейінгі кезең 5 жылдан 10 жылға дейін созылады, дегенмен қазіргі заманғы емдеу тәсілі (белсенділігі жоғары антиретровирустық терапия) АИТВ-инфекциясының өршуін және оның ЖИТС сатысына өтуін баяулатады, бұл АИТВ-оң адамға толыққанды өмір сүруге мүмкіндік береді. Бірақ АИТВ жұқтырған адам басқа адамдарға жұқтыруы мүмкін.

АИТВ-инфекциясын жұқтырғаннан кейін, әдетте, ауру ұзақ уақыт бойы көрінбейді. Мұндай жағдай 10 жылдан астам уақытқа созылуы мүмкін. Алайда, инкубациялық кезең орта есеппен 3 аптадан 3 айға дейін, ену сәтінен бастап вирустың тез көбеюіне дейін созылады.

Жұқтырғандардың 30-40% - ында жедел респираторлық инфекцияға ұқсас жағдай пайда болуы мүмкін-бұл жедел инфекцияның кезеңі, ол әдетте бірнеше аптаға созылады және келесі белгілермен бірге жүреді:

• температураның жоғарылауы;
• фарингит (жұтқыншақтың қабынуы);
• лимфаденопатия (лимфа түйіндерінің ұлғаюы);
• бас аурулары;
• буындардағы және/немесе бұлшықеттердегі ауырсыну;
• жалпы әлсіздік және сырқаттану;
• тәбеттің жоғалуы және салмақ жоғалту;
• жүрек айнуы, құсу және іштің өтуі.

Бұл жағдай 12-ден 15 күнге дейін созылады, содан кейін ол емделмеген жағдайда да өтеді, дегенмен лимфа түйіндері инфекцияның одан әрі дамуы кезінде ісініп қалады.

Инкубациялық кезеңде денеде келесі процестер жүреді:

иммундық жүйе осы уақытқа дейін белгісіз инфекцияға тап болады және онымен бірден күресуге кіріспейді, вирус белсенді түрде көбейе береді, оның ағзадағы мөлшері тез өседі. Вирусты анықтау және қажетті антиденелерді шығару үшін әр ағза әртүрлі уақытты қажет етеді, бірақ көп жағдайда АИТВ-ға антиденелер инфекциядан кейін 10-12 күннен кейін белсенді түрде өндіріле бастайды, бұл көптеген вирустардың жойылуына әкеледі. Ең алдымен, қанда "жүзетін" және жасушаларға енуге уақыты жоқ вирустар жойылады. Нәтижесінде ағзадағы вирус мөлшері айтарлықтай төмендейді. Дәл осы процестермен жедел респираторлық инфекцияға ұқсас белгілердің пайда болуы және күтпеген жоғалуы байланысты болады.

АИТВ-ны жұқтырғаннан кейін адам ұзақ уақыт бойы - 2 - ден 10-12 жасқа дейін-өзін сау сезінуі мүмкін. Осы уақыт ішінде АИТВ жұқтырған адам қалыпты болып көрінеді және физикалық тұрғыдан қабілетті болып қалады. Адамның АИТВ жұқтырған кезеңі, бірақ оның маңызды белгілері жоқ, жасырын немесе "асимптоматикалық"деп аталады. Бұл кезеңде АИТВ - инфекциясының жалғыз белгісі-кең таралған лимфаденопатия-АИТВ-позитивті адамның денесінде әртүрлі жерлерде 2-3 лимфа түйіндерінің ұлғаюы (әдетте жатыр мойны, супраклавикулярлы, субклавиялық және аксиларлы лимфа түйіндері ісініп, пальпацияланады). Мұндай лимфаденопатия уақыт өте келе ағзадағы вирус мөлшері баяу өсетіндігіне байланысты. Вирустың үнемі болуы иммунитетті тұрақты шиеленісте ұстайды. Вирус жаңа CD4 + жасушаларына әсер етеді және дененің басқа жасушаларының мембраналарын бұзады. Вирустар неғұрлым көп болса, CD4+ жасушалары соғұрлым көп әсер етеді, ағза инфекциямен күресуге көп күш жұмсайды.

Әр ағзаның өз ресурстары мен әлеуеті бар, олар шексіз емес. Біраз уақыттан кейін ағза ресурстарды сарқып, вирус аз және аз қарсылыққа ие болады. Шығарылатын жаңа CD4 + жасушалар саны азайып, олармен  де бірге АИТВ-ға антиденелер саны азаяды. Нәтижесінде "жоюшылар" жасушаларында вирусты жою мүмкіндігі төмен және аз. CD 4 жасушалары барлық инфекциялармен күресу үшін қажет болғандықтан, ағзада ауруларға қарсы тұру мүмкіндігі төмендейді, иммун тапшылығы дами бастайды, бұл келесі белгілермен қайталама аурудың сатысына әкеледі (белгісі - бұл аурудың жеке нышаны (көрінісі).

АИТВ - инфекциясының терминалдық кезеңінде немесе ЖИТС сатысында адам тұмау немесе дизентерия сияқты қарапайым инфекциялардан ғана емес, сонымен қатар бұрын ауру тудырмайтын бактериялар мен вирустардан да қорғансыз болады, өйткені иммундық жүйе олардың көп мөлшерде көбеюіне жол бермеді. Сау иммундық жүйемен ағзаға зиян келтірмеген инфекциялар иммундық тапшылықтың аясында оппортунистік деп аталатын ауыр ауруларды тудырады (латын тілінен аударғанда "оппортунистік" "жағдайды қолдану"дегенді білдіреді).

Ең көп таралған оппортунистік инфекциялар мен аурулар:

• пневмоцист карини-ауыр пневмонияны тудырады;
• цитомегаловирус (ЦМВ) - көздің, шырышты қабықтардың және жүйке жасушаларының зақымдануын тудырады, бұл көру қабілетінің жоғалуына, ішкі ағзалардың жарасына және мидың бұзылуына әкеледі;
• герпетикалық инфекция-шырышты және теріге әсер етеді, ішкі органдар мен теріге айтарлықтай жаралар әкеледі;
• туберкулез-өкпеде жиі дамып, иммун тапшылығы әртүрлі тіндер мен мүшелерге еніп, онда айтарлықтай өзгерістер тудыруы мүмкін;
• Түрлі грибоктар-теріге және шырышты қабықтарға әсер беріп, ішкі органдар мен терінің айтарлықтай жарасына әкеледі, әсіресе маңызды зақымданулар аузында және асқазан-ішек жолында болуы мүмкін;
• Капоши саркома-бұл қан тамырлары қабырғаларының қатерлі ісігі (оны тері қатерлі ісігі деп те атайды, бұл дұрыс емес). Бұл ісік дененің кез - келген бөлігінде дамуы мүмкін, бірақ ең бастысы, ол адамға айтарлықтай физикалық деформациялар тудырады. Көбінесе бұл терідегі қара қызыл немесе қоңыр бүртіктерде көрінеді, олар уақыт өте келе терең жараларға айналады.